Βιταμίνη Β12: Ο ρόλος της βιταμίνης Β12 στη λειτουργία του νευρικού συστήματος©

Υπό του Δρ. Δημητρίου Ν. Γκέλη - MD, ORL, DDS, PhD, Medical Life Coach

Η βιταμίνη Β12 είναι μια υδατοδιαλυτή βιταμίνη του συμπλέγματος των βιταμινών Β, που  συχνά αναφέρεται ως η ''βιταμίνη της ενέργειας'' και της οποίας ή έλλειψη μπορεί να οδηγήσει σε μια ειδική σειρά νευρολογικών και αιματολογικών διαταραχών.

Μεταξύ των άλλων, η βιταμίνη Β12  παίζει σημαντικό ρόλο στην παραγωγή των ερυθρών αιμοσφαιρίων, την πρόληψη και θεραπεία της κακοήθους μεγαλοβλαστικής αναιμίας, τις βιοχημικές αντιδράσεις μεθυλίωσης, τη  ρύθμιση της λειτουργίας του ανοσοποιητικού συστήματος, την ομαλή πέψη, την ομαλή λειτουργία του νευρικού συστήματος και του αισθήματος του καλώς έχειν[1].

Βάσει των μέχρι σήμερα συγκεντρωμένων επιστημονικών ερευνών, η βιταμίνη Β12 είναι ένας από τους ισχυρότερους διατροφικούς παράγοντες που επηρεάζει την ψυχική υγεία, τη διατήρηση υγιούς της εγκεφαλικής λειτουργίας και τη δημιουργία θετικών ψυχικών διαθέσεων.

Οι νευροψυχιατρικές διαταραχές από έλλειψη βιταμίνης Β12 είναι συνηθισμένες, ενώ απουσιάζει η αναιμία.  Έχει αποδειχτεί ότι ακόμη και επί μετρίου βαθμού έλλειψης της βιταμίνης Β12 (Συγκεντρώσεις  βιταμίνης Β12 στον ορό του αίματος: 107–210 pmol/L) μπορεί να προκληθούν νευρολογικές, γνωσιακές και ψυχολογικές διαταραχές [1].

Σύμφωνα με επιδημιολογικές μελέτες του πρόσφατου παρελθόντος υπάρχει σχέση μεταξύ των επιπέδων της βιταμίνης Β12 στον οργανισμό και της εκδήλωσης καταθλιπτικών συμπτωμάτων [2]

Μορφές της βιταμίνης Β12 που συμμετέχουν στην ομαλή λειτουργία του νευρικού συστήματος

Δρ Δημήτριος Ν. Γκέλης,      Ιατρός, Οδοντίατρος,  Ωτορινολαρυγγολόγος,     Διδάκτωρ Ιατρικής του   Πανεπιστημίου Αθηνών Φλάμπουρο Λουτρακίου, 20300    ,       τηλ. 27440 23768,  6944280764,  e-mail:pharmage@otenet.gr www.gelis.gr www.gkelanto.gr www.allergopedia.gr  www.orlpedia.gr www.zinc.gr www.curcumin,gr www.d3gkelin.gr www.gkelismedicallexicon.gr www.curcumin.gr www.vitaminb12.gr

ικατερίνη Γκέλη  Ιατρός,  Ακτινοδιαγνώστρια  με ιδιαίτερο ενδιαφέρον στην Ιατρική Διατροφολογία, Ακτινοδιαγνωστική και  Υπερηχογραφική Διαγνωστική Περιβαλλοντική Ιατρική,  Συμπληρωματική Ιατρική Διεύθυνση Ιατρείου: Παπαληγούρα 16, Άσσος  Κορινθίας, Τηλ. 2741087758, 6944644820  email:kgkeli@hotmail.com

Η βιταμίνη Β12 δεν παράγεται από το ανθρώπινο σώμα και πρέπει να προσληφθεί από τις τροφές που περιέχουν βιταμίνη Β12. Τροφές πλούσιες σε βιταμίνη Β12 είναι κυρίως το κρέας, ψάρια, γαλακτοκομικά, αυγά. Η βιταμίνη Β12 παράγεται από τα βακτηρίδια που φιλοξενούν στο πεπτικό τους σύστημα τα ζώα. Γιαυτό το κρέας είναι πλούσια πηγή βιταμίνης Β12.

Εκτός από την κυανοκοβαλαμίνη (βιταμίνη Β12) υπάρχουν τρεις κύριες φυσικές μορφές βιταμίνης Β12, που είναι βιοταυτόσημες με την κυανοκοβαλαμίνη: Η μεθυλκοβαλαμίνη, αδενοσυλκοβαλαμίνη και υδροξυκοβαλαμίνη, οι οποίες, όπως έχει αποδειχτεί με κλινικές μελέτες, όταν χορηγούνται ξεχωριστά  η κάθε μία ή σε συνδυασμό, σε άτομα με έλλειψη βιταμίνης Β12, μπορούν να βελτιώσουν τα επίπεδα της βιταμίνης Β12 στον οργανισμό τους.

Από την άλλη πλευρά, η κυανοκοβαλαμίνη, που είναι συνθετική βιταμίνη Β12 προστίθεται ως συστατικό σε διάφορα τρόφιμα και χορηγείται και ως συμπλήρωμα διατροφής [3].

Λειτουργική δραστηριότητα των κοβαλαμινών

Γενικά οι κοβαλαμίνες συμβάλουν στην παραγωγή των ερυθρών αιμοσφαιρίων, συντηρούν και αυξάνουν τα επίπεδα ενέργειας του σώματος, συμμετέχουν στο μεταβολισμό των υδατανθράκων, λιπών και πρωτεϊνών, βοηθούν στην ελάττωση των επιπέδων της ομοκυστεΐνης και τη διατήρηση της υγιούς καρδιακής  λειτουργίας, συμβάλλουν  στην ομαλή λειτουργία του νευρικού συστήματος και την αποκατάσταση τραυματισμένων νεύρων, συμμετέχουν στη δημιουργία του μυελού των οστών, προάγουν  την πνευματική εγρήγορση και συγκέντρωση, ενισχύουν και σταθεροποιούν την καλή ψυχική διάθεση [4].

Τα αποτελέσματα της  δράσης της βιταμίνης Β12 στον εγκέφαλο και το κεντρικό νευρικό σύστημα

Η βιταμίνη Β12 είναι νευροπροστατευτική βιταμίνη προκαλώντας τα παρακάτω αποτελέσματα:

·         Βοηθάει στην ομαλή ανάπτυξη και αύξηση των νεύρων και επιταχύνει τη νευρική αναγέννηση τραυματισμένων νεύρων [5,6]

·         Βελτιώνει την επικοινωνία μεταξύ των νευρικών κυττάρων

·         Προάγει τη σταθερή λειτουργία των επινεφριδίων

·         Δημιουργεί συναισθηματική και πνευματική ενέργεια

·         Ενισχύει την ικανότητα πνευματικής συγκέντρωσης και εστίασης της προσοχής

·         Ενισχύει τη λειτουργία της μνήμης

·         Προκαλεί ηρεμία και επηρεάζει θετικά την καλή ψυχική διάθεση [7].

·         Βελτιώνει τη γνωσιακή λειτουργία και ελαττώνει τον κίνδυνο ατροφίας του εγκεφάλου [8].

Η έλλειψη βιταμίνης B12 μπορεί να πυροδοτήσει την πρόκληση μανιακής κρίσης, ψύχωσης και παρανοϊκές παραισθήσεις και αυτά είναι γνωστά από το 1950.

Ήδη από το 1956 δημοσιεύτηκε στο British Medical Journal άρθρο με τον τίτλο   ‘‘Εγκεφαλικές εκδηλώσεις της έλλειψης βιταμίνης Β12’’[9]

Συγκεκριμένα ο συγγραφέας αναφερόταν σε μια σειρά 25 περιπτώσεων έλλειψης βιταμίνης Β12 με εκδηλώσεις από το νευρικό σύστημα και ειδικότερα για 14 περιπτώσεις με αξιοσημείωτα εγκεφαλικά συμπτώματα.

Αυτά τα συμπτώματα ήσαν εξαιρετικής ποικιλίας και περιελάμβαναν ήπιες διαταραχές της ψυχικής διάθεσης, βραδυψυχισμό, ελλείμματα μνήμης, που μπορεί να ήταν μεγάλα, διανοητική σύγχυση, σοβαρή διέγερση και κατάθλιψη, οπτικές και ακουστικές παραισθήσεις, βίαιη μανιακή συμπεριφορά και επιληψία.

 Από τα παραπάνω συμπτώματα κανένα δεν είναι χαρακτηριστικό της νόσου, γιαυτό, αν απουσιάζει η αναιμία ή συμπτώματα από τη σπονδυλική στήλη, η διάγνωση της έλλειψης βιταμίνης Β12 μπορεί να διαλάθει της προσοχής και να ανακαλυφθεί αφού έχει προχωρήσει τόσο πολύ η ψύχωση, ώστε  να μην ανταποκρίνεται στη θεραπεία.

Οι συνέπειες της μεγάλης και της μέτριας έλλειψης βιταμίνης Β12 στο νευρικό σύστημα

Η βιταμίνη Β12 είναι απαραίτητη για τη μεθυλίωση της μυελίνης, την παραγωγή και λειτουργία των νευρομεταβιβαστών και των φωσφορολιπιδίων των κυτταρικών μεμβρανών, καθώς και για την ακεραιότητα του κεντρικού και περιφερικού νευρικού συστήματος [10, 11].

Η σοβαρή  έλλειψη βιταμίνης Β12  εκδηλώνεται με αισθητικές διαταραχές των άκρων (αίσθημα τσιμπημάτων, μυρμηκιάσεων και μουδιάσματος), απώλεια του αισθήματος κραδασμού  και της θέσης των αρθρώσεων, κινητικά προβλήματα, διαταραχή της ισορροπίας, διαταραχή της γνωσιακής ικανότητας (αδυναμία δημιουργίας σκέψεων, διαταραχή της μνήμης και της ικανότητας λήψης αποφάσεων) και κατάθλιψη [12, 13].

Η βιταμίνη Β12 επηρεάζει ποικίλες διαστάσεις της ψυχικής υγείας, αλλά το πώς τις επηρεάζει εξακολουθεί να είναι υπό συνεχή έρευνα, καθώς δεν είναι ακόμη γνωστοί, ξεκάθαρα, οι ακριβείς μηχανισμοί δράσης της βιταμίνης Β12 στο νευρικό σύστημα.

Γνωστόν  είναι  ότι, η βιταμίνη Β12 συμμετέχει στη δόμηση και ακεραιότητα της μυελίνης των νεύρων. Όλα τα κύτταρα του νευρικού συστήματος είναι μονωμένα με τη θήκη της μυελίνης. Αυτή η προστατευτική στιβάδα που είναι δομημένη από πρωτεϊνικό και λιποειδικό υπόστρωμα  βοηθάει στην ταχεία και αποτελεσματική μετάδοση των ηλεκτρικών σημάτων (νευρικών ώσεων)  μεταξύ των νευρικών κυττάρων.

Φυσιολογικά, η βιταμίνη Β12 συμβάλλει στη  διατήρηση της επικοινωνίας μεταξύ των νεύρων και την εξασφάλιση της υγείας του νευρικού συστήματος. Όμως, όταν υπάρχει έλλειψη βιταμίνης Β12 στους ιστούς, όπως όταν αυτό συμβαίνει στη διατροφική έλλειψη της βιταμίνης Β12 και άλλες καταστάσεις, η ακεραιότητα της θήκη της μυελίνης που περιβάλλει  τα νεύρα του εγκεφάλου, της σπονδυλικής στήλης και των περιφερικών νεύρων διακινδυνεύεται.

Χωρίς τη θήκη της μυελίνης επιβραδύνεται η μεταβίβαση των νευρικών ώσεων (σημάτων), τα σήματα γίνονται σποραδικά και προκαλούνται νευρολογικά συμπτώματα, που μπορεί να είναι από δυσκολίες στη βάδιση, έως  αλλαγές της γνωσιακής λειτουργίας και της ψυχικής διάθεσης.

Η βιταμίνη B12 βοηθάει επίσης στην παραγωγή χημικών νευρομεταβιβαστών, δηλαδή των χημικών εκείνων μορίων που μεσολαβούν για τη μετάδοση των συναισθηματικών πληροφοριών στον εγκέφαλο και το υπόλοιπο σώμα. Η διαδικασία αυτή γίνεται σε συνεργασία με την S-αδενοσυλμεθειονίνη [S-Adenosylmethionine (SAMe)] , η οποία φυσιολογικά υπάρχει σε όλο το σώμα [14].

Η βιταμίνη Β12 είναι συμπαράγοντας της συνθετάσης της μεθειονίνης  για τη σύνθεση της μεθειονίνης, που , υπό την επίδραση το ΑΤΡ παράγεται ο παγκόσμιος μεθυλιοδότης, η S-αδενοσυλμεθειονίνη [S-adenosylmethionine SAMe] . [8]

H βιταμίνη Β12, η  SAMe, βιταμίνη Β6 και το φολικό ρυθμίζουν τη σύνθεση και το μεταβολισμό διάφορων νευρομεταβιβαστών όπως η σεροτονίνη, μελατονίνη, και ντοπαμίνη.

Χωρίς επαρκείς συγκεντρώσεις βιταμίνης Β12, όλοι αυτοί οι νευρομεταβιβαστές παύουν να απελευθερώνονται σε επαρκείς ποσότητες. Καθώς οι συγκεντρώσεις των νευρομεταβιβαστών ελαττώνονται μπορεί να δημιουργηθούν συμπτώματα διαταραχών της ψυχικής υγείας, όπως η κατάθλιψη.

Έχει βρεθεί σε παλαιότερες έρευνες ότι,  η έλλειψη φολικού  (folate) μπορεί να συμβεί μέχρι το ένα τρίτο των ασθενών με σοβαρή κατάθλιψη και ότι η θεραπεία των ασθενών με τη χορήγηση φολικού μπορεί να βοηθήσει στην αποκατάσταση της ψυχικής κατάστασης των ασθενών.

Παρά τούτο, επειδή υπάρχουν δυσκολίες στην ερμηνεία των τιμών του φολικού  και της βιταμίνης Β12 στον ορό και τα ερυθρά αιμοσφαίρια είναι ασφαλέστερο να μετρώνται όχι μόνον τα επίπεδα της βιταμίνης Β12 (κυανοκοβαλαμίνης), αλλά και της ολικής ομοκυστείνης και του μεθυλμαλονικού οξέος [MMA] του ορού του αίματος [15]

Επιλογή των κατάλληλων μορφών βιταμίνης Β12 για την αντιμετώπιση των νευρολογικών διαταραχών εξαιτίας της έλλειψής της

Οι νευρολογικές διαταραχές που συνοδεύουν την έλλειψη βιταμίνης Β12, αλλά και διαταραχές και παθήσεις του νευρικού συστήματος μπορεί να αντιμετωπιστούν συμπληρωματικά και με τη χορήγηση βιταμίνης Β12, είτε υπό μορφή ενδομυικών ενέσων, είτε χορηγώντας τις βιοδραστικές μορφές της, ήτοι τη μεθυλκοβαλαμίνης, αδενοσύλκοβαλαμίνη, υπό μορφή υπογλωσσίου διαλύματος  [Dr Gkelis' Safe Vitamin B12] .

Η μεθυλκοβαλαμίνη, που είναι μια συνενζυματική μορφή της βιταμίνης Β12 ασκεί νευροπροστατευτική δράση, καθώς μπορεί και προσλαμβάνεται από τους νευρώνες και προάγει την αναγέννηση των τραυματισμένων νεύρων, περιορίζει την βλαμμένη διεγερσιμότητα,  περιορίζει τον πόνο και ανταγωνίζεται την νευροτοξικότητα που προκαλείται από το γλουταμικό.

Σε σύγχρονες πειραματικές και κλινικές μελέτες αναφέρεται η αναλγητική δράση της μεθυλκοβαλαμίνης. Η μεθυλκοβαλαμίνη μπορεί να ανακουφίσει τον πόνο της διαβητικής νευροπάθειας, την αυχεναλγία, την μη ειδική οσφυαλγία και τα διάφορα είδη νευραλγίας (υποξεία ερπητική νευραλγία, νευραλγία του γλωσσοφαρυγγικού νεύρου, νευραλγία τριδύμου).

Η μεθυλκοβαλαμίνη βελτιώνει τη νευρική αγωγιμότητα, προάγει την αναγέννηση τραυματισμένων νεύρων και αναστέλλει  τις αυτόνομες έκτοπες νευρικές ώσεις, τραυνατισθέντων αισθητικών νευρώνων.

Ο μηχανισμός του αναλγητικού αποτελέσματος της μεθυλκοβαλαμίνης είναι ανεπαρκώς κατανοητός. Ως πιθανοί μηχανισμοί αναφέρονται οι ακόλουθοι:

1. Η μεθυλκοβαλαμίνη βελτιώνει την ταχύτητα της νευρικής αγωγιμότητας. 2.  Η μεθυλκοβαλαμίνη προάγει την αναγέννηση τραματισμένων νεύρων, αποκαθιστώντας τις νευρομυικές λειτουργίες στην περιφερική υπεραλγησία και την αλλοδυνία. 3. Η μεθυλκοβαλαμίνη ανακόπτει τις έκτοπες αυτόματες εκφορτίσεις από κύριους αισθητικούς νευρώνες καταστάσεων νευροπαθητικού πόνου. Ως μια βιταμίνη μπορεί να χορηγηθεί στην περιφερική νευροπάθεια με ασφάλεια [16].

Η αδενοσυλκοβαλαμίνη συμβάλλει ουσιαστικά στη σύνθεση και τη λειτουργία της μυελίνης των νεύρων. Αν δεν υπάρχουν επαρκή επίπεδα αδενοσυλκοβαλαμίνης, η μυελίνη εκφυλίζεται. Η δημιουργία βλάβης στη μυελίνη παρεμποδίζει τη μεταβίβαση των νευρικών ώσεων (σημάτων), καθώς περιορίζεται η ταχύτητα μεταβίβασής τους.

Η μυελίνη μπορεί να διασπαστεί από μια φλεγμονή, το γήρας, τις λοιμώξεις, το οινόπνευμα, έλλειψη βιταμινών και ιχνοστοιχείων. Επακόλουθο της βλάβης της μυελίνης είναι η πρόκληση νευραλγιών, κόπωσης και νευροεκφυλιστικών διαταραχών , όπως η νόσος του Alzheimer, η σκλήρυνση κατά πλάκας, κ.α.

Η αδενοσυλκοβαλαμίνη θεωρείται ‘‘βιταμίνη Β12 καύσιμο’’, είναι αυτή που πυροδοτεί την παραγωγή ενέργειας στα κύτταρα. Αν χορηγηθεί αδενοσυλκοβαλαμίνη σε κάποιο άτομο, που αισθάνεται κόπωση και εξάντληση ή σε κάποιον που κουράστηκε γρήγορα   μετά από σωματική άσκηση, σύντομα επανέρχεται στην ομαλή κατάσταση του καλώς έχειν, εφόσον βεβαίως αποκλειστεί κάποια συστηματική νόσος, που είναι η αιτία της κόπωσης και της εξάντλησης και πρέπει να αντιμετωπιστεί αιτιολογικά.

Αν δεν υπάρχει συστηματική νόσος που προκαλεί την κόπωση ίσως το άτομο έχει κάποιο γενετικό έλλειμμα ή κάποιο πρόβλημα με τον συν-παράγοντα που μετατρέπει τη μεθυλκοβαλαμίνη σε αδενοσυλκοβαλαμίνη. Αυτή η μετατροπή γίνεται στα μιτοχόνδρια, διότι η αδενοσυλκοβαλαμίνη είναι μιτοχονδριακή μορφή της βιταμίνης Β12.

Η νευροπροστατευτική δράση της βιταμίνης Β12, η αντιμετώπιση των πόνων των νευραλγιών και  η θεραπεία των νευρολογικών  εκδηλώσεων, λόγω έλλειψης της βιταμίνης Β12  μπορεί να επιτευχθεί, είτε με τη χορήγηση ενδομυικών ενέσων της συνθετικής κοβαλαμίνης (βιταμίνη Β12), είτε χορηγώντας από το στόμα, υπογλωσσίως 0,5ml του διαλύματος μεθυλκοβαλαμίνης και αδενοσυλκοβαλαμίνης, που κυκλοφορεί ως συμπλήρωμα διατροφής Dr Gkelis’ Safe Vitamin B12. Ένα ml του  Dr Gkelis’ Safe Vitamin B12  περιέχει 500μg μεθυλκοβαλαμίνης και 500μg αδενοσυλκοβαλαμίνης.

Ιστορικά η έλλειψη βιταμίνης Β12 έχει αντιμετωπιστεί με την ενδομυϊκή χορήγηση βιταμίνης Β12 (συνθετική κοβαλαμίνη). Σήμερα είναι επιβεβαιωμένο ότι τα θεραπευτικά αποτελέσματα της ενδομυϊκής χορήγησης είναι τα αυτά, όταν η βιταμίνη Β12 λαμβάνεται από το στόμα ή υπογλωσσίως, αλλά σε μεγαλύτερες δόσεις και ιδιαίτερα των βιοδραστικών και ευαπορρόφητων  μορφών της βιταμίνης Β12, δηλαδή της μεθυλκοβαλαμίνης και της αδενοσυλκοβαλαμίνης [Dr Gkelis’ Safe Vitamin B12][17, 18].


Το Dr Gkelis' Safe Vitamin B12 είναι συμπλήρωμα διατροφής, που φέρεται ως υπογλώσσιο διάλυμα περιέχει τις πιο ευαπορρόφητες μορφές βιταμίνης Β12, που είναι η μεθυλκοβαλαμίνη και αδενοσυλκοβαλαμίνη.

Η δόση του Dr Gkelis' Safe Vitamin B12 είναι:

Ενήλικες: 0.5ml ή 8 σταγόνες υπογλωσσίως  ημερησίως (500μg μεθυλκοβαλαμίνης και 500μg αδενοσυλκοβαλαμίνης).

Νεογνά, Bρέφη, Παιδιά: 0.25ml ή 4 σταγόνες υπογλωσσίως ημερησίως (250μg μεθυλκοβαλαμίνης και 250μg αδενοσυλκοβαλαμίνης). Η παραπάνω δοσολογία μπορεί να τροποποιηθεί από το θεράποντα ιατρό, ανάλογα με τη βαρύτητα της κάθε περίπτωσης.

Το Dr Gkelis' Safe Vitamin B12 λαμβάνεται το πρωί ή το απόγευμα με κενό στομάχι. Το διάλυμα παραμένει κάτω από τη γλώσσα 10-15 δευτερόλεπτα και καταπίνεται.

Το Dr Gkelis' Safe Vitamin B12 είναι χρήσιμο στα άτομα με έλλειψη βιταμίνης Β12, άτομα με δυσαπορρόφηση της βιταμίνης Β12, τα άτομα με διαβήτη, που παίρνουν το αντιδιαβητικό φάρμακο μετφορμίνη (glucophage), τα άτομα που παίρνουν χρονίως γαστροπροστατευτικά φάρμακα (πραζόλες, , κλπ) και τους χορτοφάγους, όλων των ηλικιών.

To Dr Gkelis' Safe Vitamin B12 χορηγείται ώς συμπλήρωμα διατροφής σε παιδιά και ενήλικες σε καταστάσεις έλλειψης ή ανεπάρκειας βιταμίνης B12.

Tο Dr Gkelis' Safe Vitamin B12 σας αποστέλλεται ταχυδρομικά, σε κάθε πόλη ή περιοχή της Ελλάδος (Ταχυμεταφορές Speedex) στην τιμή των 28,23 Ευρώ περιλαμβανομένου του ΦΠΑ [συν 2,00€ μεταφορικά + 1,86 αντικαταβολή (σύνολο 3,86 Ευρώ)].

Μπορείτε να το παραγγείλετε τηλεφωνώντας: Σταθερό: 2741026658, 2744023768. Κινητό: 6944280764 ή 6946655010, στέλνοντας mail: pharmage@otenet.gr ή μέσω του e-shop της pharmagel. Αν είστε κάτοικος Κύπρου ή άλλης χώρας του εξωτερικού επικοινωνήστε μαζί μας, για να σας πληροφορήσουμε το κόστος των μεταφορικών.

Ώρες επικοινωνίας: Δευτέρα-Παρασκευή: 10.00π.μ-13.00 μμ.
Τις υπόλοιπες ημέρες και ώρες μπορείτε να το παραγγέλλετε, στέλνοντας mail στη διεύθυνση pharmage@otenet.gr, ή με SMS γράφοντας ονοματεπώνυμο, ταχυδρομική διεύθυνση, ταχυδρομικό τομέα, τηλέφωνο επικοινωνίας.

Βιβλιογραφική Τεκμηρίωση

1.Lindenbaum J, Healton EB, Savage DG, Brust JCM, Garrett TJ, Podell ER, et al. Neuropsychiatric disorders caused by cobalamin deficiency in the absence of anemia or macrocytosis. N Engl J Med. 1988;318:1720–8. [PubMed] [Ref list]

2. Jussi Seppälä, Hannu Koponen, Hannu Kautiainen, Johan G Eriksson, Olli Kampman, Jaana Leiviskä, Satu Männistö, Pekka Mäntyselkä, Heikki Oksa, Yrjö Ovaskainen, Merja Viikki, Mauno Vanhala, Jussi Seppälä. Association between vitamin b12 levels and melancholic depressive symptoms: a Finnish population-based study. BMC Psychiatry. 2013; 13: 145. Published online 2013 May 24. doi: 10.1186/1471-244X-13-145

3.Scott J.M. Bioavailability of vitamin B12. Eur. J. Clin. Nutr.1997;51:S49–53. [PubMed] [Ref list]

4. Zhang DM, Ye JX, Mu JS, Cui XP. Efficacy of Vitamin B Supplementation on Cognition in Elderly Patients With Cognitive-Related Diseases. J Geriatr Psychiatry Neurol. 2017 Jan;30(1):50-59. doi: 10.1177/0891988716673466. Epub 2016 Oct 17.

5. Rishal I, Fainzilber M. Retrograde signaling in axonal regeneration. Exp Neurol. 2010;223:5–10. [PubMed]

6. Idiris Altun, Ergül Belge Kurutaş. Vitamin B complex and vitamin B12 levels after peripheral nerve injury. Neural Regen Res. 2016 May; 11(5): 842–845. doi: 10.4103/1673-5374.177150

7. Mikkelsen K, Stojanovska L, Apostolopoulos V. The Effects of Vitamin B in Depression. Curr Med Chem. 2016;23(38):4317-4337.

8. Uwe Gröber, Klaus Kisters, Joachim Schmidt. Neuroenhancement with Vitamin B12—Underestimated Neurological Significance. Nutrients. 2013 Dec; 5(12): 5031–5045. Published online 2013 Dec 12. doi: 10.3390/nu5125031

9. J. MacDonald Holmes .Cerebral Manifestations of Vitamin-B12 Deficiency. Br Med J. 1956 Dec 15; 2(5006): 1394–1398.

10. Stabler SP. Clinical practice. Vitamin B12 deficiency. N Engl J Med 2013;368:149–60. [PubMed] [Ref list]

11. Hunt A, Harrington D, Robinson S. Vitamin B12 deficiency. BMJ2014;349:g5226. [PubMed] [Ref list]

12. Stabler SP. Clinical practice. Vitamin B12 deficiency. N Engl J Med 2013;368:149–60. [PubMed] [Ref list]

13. Hunt A, Harrington D, Robinson S. Vitamin B12 deficiency. BMJ2014;349:g5226. [PubMed] [Ref list]

14. Coppedè F (2010) One-carbon metabolism and alzheimer's disease: Focus on epigenetics. Curr Genomics 11: 246.[PMC free article] [PubMed] [Ref list]

15. T. Bottiglieri, M. Laundy, R. Crellin, B. Toone, M. Carney, E. Reynolds. Homocysteine, folate, methylation, and monoamine metabolism in depression. J Neurol Neurosurg Psychiatry. 2000 Aug; 69(2): 228–232. doi: 10.1136/jnnp.69.2.228

16 .Ming Zhang, Wenjuan Han, Sanjue Hu, Hui Xu. Methylcobalamin: A Potential Vitamin of Pain Killer. Neural Plast. 2013; 2013: 424651. Published online 2013 Dec 26. doi: 10.1155/2013/424651

17. Thakkar K, Billa G. Treatment of vitamin B12 deficiency-methylcobalamine? Cyancobalamine? Hydroxocobalamin?-clearing the confusion. Eur J Clin Nutr. 2015 Jan; 69(1):1-2.[PubMed] [Ref list]

18. Zhang YF, Ning G. Mecobalamin. Expert Opin Investig Drugs. 2008 Jun; 17(6):953-64.[PubMed] [Ref list]

Σημείωση: Το παρόν επιστημονικό άρθρο γράφτηκε για λόγους ενημέρωσης των ιατρών και των λοιπών επιστημόνων υγείας και δεν αποτελεί  μέσο διάγνωσης ή αντιμετώπισης ή πρόληψης ασθενειών, ούτε αποτελεί ιατρική συμβουλή για ασθενείς, από τον συγγραφέα ή τους συγγραφείς του άρθρου.

Την ευθύνη της διάγνωσης, θεραπείας και πρόληψης των ασθενειών τις έχει μόνον ο θεράπων ιατρός του κάθε ασθενούς, αφού πρώτα κάνει προσεκτικά ακριβή διάγνωση.

Γιαυτό συνιστάται η αποφυγή της αυθαίρετης εφαρμογής ιατρικών πληροφοριών από μη ιατρούς. Τα συμπληρώματα διατροφής δεν είναι φάρμακα, αλλά μπορεί να χορηγούνται συμπληρωματικά, χωρίς να παραιτούνται οι ασθενείς από  τις αποδεκτές υπό της ιατρικής επιστήμης θεραπείες ή θεραπευτικές τεχνικές και μεθόδους, που γίνονται, όταν χρειάζονται, υπό ιατρική καθοδήγηση,  παρακολούθηση και ευθύνη. Οι παρατιθέμενες διαφημίσεις εξυπηρετούν της δαπάνες συντήρησης της παρούσας ιστοσελίδας 

Το παρόν άρθρο προστατεύεται από το Νόμο 2121/1993 και 4481/2017 για την πνευματική ιδιοκτησία. Η ολική ή μερική αντιγραφή του παρόντος επιστημονικού άρθρου χωρίς τη γραπτή έγκριση του Δρ Δημητρίου Ν. Γκέλη θεωρείται κλοπή πνευματικής ιδιοκτησίας και διώκεται βάσει της νομοθεσίας.