Βήχας: Επίμονος χρόνιος βήχας από έλλειψη βιταμίνης Β12©

Υπό του Δρ. Δημητρίου Ν. Γκέλη - MD, ORL, DDS, PhD, Medical Life Coach

Πολλά άτομα παραπονούνται ότι βήχουν για μακρύ χρονικό διάστημα ανεξήγητα και ότι ο βήχας τους δεν υποχωρεί παρά τη χρησιμοποίηση κάθε είδους αντιβηχικού φαρμάκου. Παίρνοντας το ιατρικό ιστορικό τους αναφέρουν συνήθως ότι, πριν από το ξεκίνημα του βήχα είχε προηγηθεί μια λοίμωξη του ανώτερου αναπνευστικού (κοινό κρυολόγημα ή γρίπη).

Παρά τις λεπτομερείς κλινικές και εργαστηριακές εξετάσεις και αποκλείοντας την παρουσία γαστρικού έλκους και γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης, άσθματος και αλλεργίας του ανώτερου και κατώτερου αναπνευστικού συστήματος ή συστηματικών παθήσεων των πνευμόνων (χρόνια αναπνευστική ανεπάρκεια, καρκίνος, χρόνια βρογχίτιδα), οι θεράποντες ιατροί δεν μπορούν να αιτιολογήσουν την παρουσία αυτού του επίμονου χρόνιου και δυσίατου βήχα.

Οι ασθενείς ζουν με αυτόν τον μυστηριώδη και ενοχλητικό βήχα, που είναι ξηρός και δεν συνοδεύεται από την παραγωγή φλεμάτων, ούτε από την παρουσία οπισθορρινικού κατάρρου στο ρινοφάρυγγα.

Ο μυστηριώδης αυτός βήχας δεν αφήνει, πολλούς από τους πάσχοντες, να κοιμηθούν και επηρεάζει την καθημερινή ποιότητα της ζωής τους. Πολλές φορές ο βήχας είναι τόσο έντονος που οδηγεί σε μυαλγίες των μυών της κοιλιάς και του θώρακα, ενώ μερικοί αδυνατούν να συγκρατήσουν τα ούρα τους, όταν βήχουν.

Διάγνωση, αιτιολογία και θεραπεία του χρόνιου επίμονου βήχα

Ο βήχας είναι ένα από τα συνηθέστερα συμπτώματα, που αναγκάζει τον πάσχοντα να ζητήσει ιατρική βοήθεια.
Ανάλογα με το χρονικό διάστημα που διαρκεί ο βήχας, ο βήχας ταξινομείται, ως οξύς βήχας (<3 εβδομάδες), υποξύς βήχας (3–8 εβδομάδες) και ο χρόνιος βήχας (>8 εβδομάδες) [1].

Η συνηθέστερη αιτία του υποξέος βήχα είναι ο βήχας μετά από κρυολόγημα ή μεταλοιμώδης βήχας [2]. Όταν η διάρκεια του βήχα ξεπερνάει τους δύο μήνες, ο βήχας χαρακτηρίζεται επίμονος χρόνιος δυσίατος βήχας.

Δεν είναι απόλυτα αναγνωρισμένη η ειδική λοίμωξη που προκαλεί μεταλοιμώδη βήχα. Μέχρι τώρα έχουν ενοχοποιηθεί ότι προκαλούν μεταλοιμώδη βήχα οι ιοί του αναπνευστικού συστήματος (ιδιαίτερα ο συγκυτιακός ιός, ο ιός της γρίπης και της παραγρίπης και ο αδενοϊός) το Μυκόπλασμα της πνευμονίας,  τα Χλαμηδόφιλα της πνευμονίας [Chlamydophila pneumoniae ] (TWAR), η Μοραξέλλα η καταρροϊκή [Moraxella catarrhalis]  και η Μπορτετέλλα του κοκκύτη ( Bortetella. pertussis )[3-10]

Ενώ η παθογένεση του μεταλοιμώδους βήχα είναι άγνωστη, εν τούτοις έχει υποστηριχτεί η άποψη ότι οφείλεται σε εκτεταμένη διάσπαση της επιθηλιακής ακεραιότητας του βλεννογόνου του ρινοφάρυγγα, του φάρυγγα, του λάρυγγα και των βρόγχων, εκτεταμένη φλεγμονή του βλεννογόνου των αεραγωγών, υπεραντιδραστικότητα του βλεννογόνου του ρινοφάρυγγα, λάρυγγα και των βρόγχων [1, 11-18].

Σήμερα ο χρόνιος βήχας χαρακτηρίζεται ως μία αισθητηριακή νευροπάθεια, που εκδηλώνεται με λαρυγγική υπεραντιδραστικότητα, που αποδίδεται στην έλλειψη της βιταμίνης Β12.

Η έλλειψη βιταμίνης Β12 (κοβαλαμίνη) προκαλεί κεντρική και περιφερική βλάβη του νευρικού συστήματος και έχει ενοχοποιηθεί για την πρόκληση αισθητηριακής νευροπάθειας και δυσλειτουργίας του αυτόνομου νευρικού συστήματος.

Οι ασθενείς με χρόνιο βήχα έχουν μεγαλύτερη συχνότητα λαρυγγικής υπεραντιδραστικότητας (σε σύγκριση με άτομα που δεν έχουν έλλειψη βιταμίνης Β12 ), λεπτότερο στοματοφαρυγγικό βλεννογόνο, μικρότερο αριθμό εμμύελων νευρικών ινών και υψηλότερο σκορ ανοσοαντιδραστικότητας για τον αυξητικό νευρικό παράγοντα.

Χορηγώντας συμπληρωματικά βιταμίνη Β12 βελτιώνονται  σημαντικά τα συμπτώματα του βήχα και της λαρυγγικής και βρογχικής υπεραντιδραστικότητας, πράγμα που δεν συμβαίνει σε πάσχοντες, που δεν τους χορηγήθηκε βιταμίνη Β12.

Τα άτομα που πάσχουν από μεταλοιμώδη βήχα παραπονούνται ότι ο βήχας τους εμφανίζεται μετά την αποδρομή των οξέων συμπτωμάτων μιας λοίμωξης του ανώτερου αναπνευστικού [19] και είναι ποικίλης έντασης, διαρκεί ορισμένες ώρες της ημέρα ή μονον όταν κοιμούνται ή όλο το εικοσιτετράωρο.

Συχνότητα και κλινική εικόνα και θεραπεία του μεταλοιμώδη βήχα

Οι υπάρχουσες μελέτες έχουν δείξει ότι οι ασθενείς με αναπνευστικά προβλήματα που προσέρχονται στα εξωτερικά ιατρεία των νοσοκομείων παραπονούνται για μεταλοιμώδη βήχα σε ποσοστό 11% έως 25%, που αυξάνει όταν υπάρχουν εξάρσεις των αναπνευστικών λοιμώξεων από τα άτυπα παθογόνα στο 25 έως 50% [20-22].

Τα κύρια συμπτώματα του μεταλοιμώδους βήχα είναι ο ερεθιστικός μη παραγωγικός βήχας ή βήχας που παράγει μικρές ποσότητες λευκής βλέννας.
Συνήθως ο μεταλοιμώδης βήχας διαρκεί μέχρι 3 εβδομάδες, αλλά μπορεί να φτάσει τις 8 ή περισσότερες εβδομάδες, χωρίς ευρήματα στις ακτινογραφίες του θώρακα.

Μέχρι σήμερα στην κλασσική Δυτική Ιατρική για την αντιμετώπιση του βήχα χρησιμοποιούνται αντιβηχικά, αποχρεμπτικά, αντιισταμινικά, αντιβιοτικά και κορτικοστεροειδή. Παρά το γεγονός ότι δαπανώνται παγκοσμίως περισσότερα από 10 δισεκατομμύρια δολάρια για φάρμακα καταπολέμησης του χρόνιου βήχα, τα θεραπευτικά αποτελέσματα που προκύπτουν είναι πενιχρά, έως ανύπαρκτα [23].

Ορισμένοι θεράποντες ιατροί αντιμετωπίζουν το χρόνιο μεταλοιμώδη βήχα, ως ένα βήχα που οφείλεται σε λανθάνον άσθμα ή μια μορφή άσθματος και προκειμένου να ανακουφίσουν τον ασθενή τους, του χορηγούν εισπνεόμενα κορτικοστεροειδή και βρογχοδιασταλτικά φάρμακα. Τα φάρμακα αυτά σπανίως δρουν αποτελεσματικά στις περιπτώσεις του χρόνιου δυσίατου μεταλοιμώδους βήχα, όπως χαρακτηρίζεται.

Εισπνέοντας κανείς για μεγάλο χρονικό διάστημα (3 μήνες) κορτικοστεροειδή από το στόμα μπορεί να πάθει δυσφωνία λόγω διαταραχής της λειτουργίας και της δομής των φωνητικών χορδών και να επιδεινωθεί ο βήχας του, εξ αιτίας αυτής της παρενέργειας [24, 25].

Καταστάσεις έλλειψης βιταμίνης Β12 που συνοδεύονται από επίμονο χρόνιο βήχα

Σε περίπτωση που αποδειχτεί η παρουσία γαστρικού έλκους και γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης μπορεί να δικαιολογηθεί η παρουσία του επίμονου βήχα. Οι έρευνες σε ασθενείς με χρόνιο βήχα και λοίμωξη του στομάχου από Ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού και γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση έδειξαν ότι έχουν έλλειψη βιταμίνης Β12.

Το Ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού είναι η πραγματική αιτία του έλκους του στομάχου και της γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης και η παρουσία του προκαλεί έλλειψη βιταμίνης Β12. Επειδή η βιταμίνη Β12 είναι και νευροπροστατευτική βιταμίνη, μπορεί να αποδώσει κανείς την ύπαρξη του επίμονου βήχα στην έλλειψή της.

Το Ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού είναι πανταχού παρόν βακτηρίδιο που εισδύει στον βλεννογόνο του στομάχου, προκαλώντας επιφανειακή γαστρίτιδα, καταστροφή των γαστρικών τοιχωματικών κυττάρων και ατροφική γαστρίτιδα με επακόλουθο τον περιορισμό της παραγωγής του ενδογενούς παράγοντα, ο οποίος συνδεόμενος με τη βιταμίνη Β12, τη μεταφέρει στην τελική μοίρα του λεπτού εντέρου, όπου απορροφάται και εισέρχεται στην κυκλοφορία του αίματος.

Ο περιορισμός της παραγωγής ενδογενούς παράγοντα έχει ως επακόλουθο την μη απορρόφηση της βιταμίνης Β12 και την πρόκληση έλλειψής της.
Χωρίς τον ενδογενή παράγοντα, η παραγωγή του οποίου περιορίζεται με την πάροδο της ηλικίας είναι αδύνατη η απορρόφηση της βιταμίνης Β12.
Αυτό σημαίνει ότι όσο γερνάει κανείς, τόσο μεγαλύτερη ανάγκη έχει ο οργανισμός του να προσλάβει συμπληρωματικά βιταμίνη Β12 [26].

Μελέτες που επιβεβαιώνουν την πρόκληση χρόνιου βήχα από έλλειψη βιταμίνης Β12

Στην μελέτη της Caterina  Bucca και των συνεργατών (2011) ερευνήθηκε η σχέση του χρόνιου βήχα και της βιταμίνης Β12. Βρέθηκε ότι η χορήγηση βιταμίνης Β12 σε ασθενείς με χρόνιο βήχα αποκαθιστά την αισθητηριακή νευροπάθεια της περιοχής του βλεννογόνου του φάρυγγα και του λάρυγγα, όπως αυτό επιβεβαιώθηκε από την υποχώρηση της λαρυγγικής υπεραντιδραστικότητας και αύξησης της έκφρασης του αυξητικού νευρικού παράγοντα [nerve growth factor (NGF)] [27].

Σε μια μελέτη που έγινε σε 56 άτομα που έπασχαν από κακοήθη αναιμία (μεγάλη έλλειψη βιταμίνης Β12) βρέθηκε ότι είχαν λοίμωξη από το Ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού. Στο 40% αυτών των ασθενών βελτιώθηκαν οι συγκεντρώσεις της βιταμίνης Β12 στο αίμα τους μόλις απομακρύνθηκε θεραπευτικά το Ελικοβακτηρίδιο από το στομάχι τους που προκαλούσε την έλλειψη της βιταμίνης Β12.

Μόλις αποκαταστάθηκαν οι συγκεντρώσεις της βιταμίνης Β12 με συμπληρωματική χορήγησή της, υποχώρησε και ο βήχας.

Συνεπώς, όταν κάποιο άτομο πάσχει από παράδοξο, επίμονο και δυσίατο βήχα, στην πραγματικότητα μπορεί να πάσχει από λοίμωξη από το Ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού, που ευθύνεται για τη δημιουργία γαστρικών ελκών και γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης και χρόνιου βήχα ή άσθματος και δημιουργία έλλειψης βιταμίνης Β12.

Επίσης μπορεί το άτομο που χρονίως βήχει να έχει απλώς έλλειψη βιταμίνης Β12. Αυτή η έλλειψη προκαλεί βλάβες στις νευρικές ίνες του αυτόνομου νευρικού συστήματος που καταλήγουν στο ρινοφάρυγγα, φάρυγγα, λάρυγγα και βρόγχους με επακόλουθο την εγκατάσταση της υπεραντιδραστικότητας του βλεννογόνου αυτών των περιοχών και την πρόκληση βήχα ακόμη και κατά την εισπνοή αέρα φυσιολογικής θερμοκρασίας.

Αιτίες έλλειψης βιταμίνης Β12 που πρέπει να αναζητούνται στους πάσχοντες από χρόνιο επίμονο και δυσίατο βήχα

Αν κάποιος είναι απόλυτα χορτοφάγος, πιθανότατα του λείπει η βιταμίνη Β12. Η βιταμίνη Β12 είναι η μία από τις 8 βιταμίνες του συμπλέγματος Β και υπάρχει φυσιολογικά στα τρόφιμα ζωικής προέλευσης, όπως το κρέας, ψάρια, αυγά, γάλα και γαλακτοκομικά.

Το βράσιμο των αυγών και η παστερίωση ή το βράσιμο του γάλακτος ή των γαλακτοκομικών καταστρέφει τις ευαίσθητες πρωτεΐνες αυτών των τροφών, παρεμποδίζοντας έτσι την καλή απορρόφηση της βιταμίνης Β12.

Ο ιδανικός τρόπος λήψης βιταμίνης Β12 από τα αυγά και το γάλα είναι να τα καταναλώνει ωμά. Αυτό όμως είναι πρακτικά ανέφικτο και γιαυτό , προκειμένου να αυξήσει κανείς την πρόσληψη βιταμίνης Β12 πρέπει να τρώει και κρέας, ψάρια, κοτόπουλο σε λογικές ποσότητες ή να παίρνει συμπληρωματικά βιταμίνη Β12.

Σε περίπτωση βήχα που επιμένει, αλλά έχει αποκλειστεί η λοίμωξη από το ελικοβακτηρίδιο και η γαστροισοφαγική παλινδρόμηση και υπάρχει έλλειψη βιταμίνης Β12 αναζητούνται οι αιτίες που προκαλούν αυτή την έλλειψη και σ΄αυτές περιλαμβάνονται:

• Χρόνια χρήση του αντιδιαβητικού φαρμάκου μετφορμίνη, που χρησιμοποιείται κατά του διαβήτη τύπου 2                    (Glucophage, Glucophage XR κ.α.) μπορεί να ανακόψει την απορρόφηση της βιταμίνης Β12, ιδιαίτερα όταν       χορηγείται σε μεγάλες δόσεις.
• Υπερβολική κατανάλωση καφέ (Η κατανάλωση περισσότερων από 4 κυπέλων καφέ ημερησίως μπορεί να περιορίσει τις αποθήκες των βιταμινών Β κατά 15%).

• Μακρόχρονη χρήση φαρμάκων που αναστέλλουν την παραγωγή γαστρικού οξέος (Νexium, Zantac, κ.α) [28, 29].

• Εγχείρηση γαστρικής παράκαμψης (Gastric bypass surgery) [30].

• Έκθεση σε υποξείδιο του αζώτου ή ιλαρυντικό αέριο [31].

• Σύνδρομο δυσαπορρόφησης βιταμίνης Β12, που προκαλείται όταν, τα κύτταρα του τοιχώματος του σώματος του στομάχου χάνουν την ικανότητά τους να παράγουν ενδογενή παράγοντα, ο οποίος είναι μια γλυκοπρωτεΐνη που συνδέεται με τη βιταμίνη Β12, πράγμα που επιτρέπει την ην απορρόφηση της βιταμίνης Β12 από την τελική μοίρα του λεπτού εντέρου και την είσοδό της στην κυκλοφορία του αίματος [32].

Εργαστηριακή έρευνα για πιθανή έλλειψη βιταμίνης Β12 σε άτομα με χρόνιο βήχα

Τα φυσιολογικά επίπεδα στον ορό του αίματος της βιταμίνης Β12, βάσει των σύγχρονων εργαστηριακών χημικών μεθόδων είναι 200–1000 ng/L (148 - 737 pml/L).

Επίπεδα <200 ng/L (<148 pmol/L) είναι βέβαια σημεία έλλειψης βιταμίνης Β12.

Όμως, η λειτουργική έλλειψη βιταμίνης Β12 μπορεί να υπάρχει σε επίπεδα συγκέντρωσης κάτω των 450 ng/L (333pmol/L).

Άτομα με συγκεντρώσεις που βρίσκονται μέσα στα όρια των φυσιολογικών συγκεντρώσεων μπορεί ήδη να επιδεικνύουν κλινικά σημεία έλλειψης βιταμίνης Β12 [33]

Άλλοτε πάλι μπορεί τα επίπεδα της βιταμίνης Β12 να είναι φυσιολογικά και οι πάσχοντες να έχουν κλινικά σημεία της έλλειψης και επιβεβαιωμένη με μαγνητική τομογραφία υποξεία εκφύλιση του νωτιαίου μυελού [34]

Γιαυτό, όταν ερευνάται η πιθανότητα έλλειψης βιταμίνης Β12, δεν αρκεί μόνον η μέτρηση των συγκεντρώσεων της βιταμίνης Β12, αλλά και η μέτρηση άλλων παραμέτρων.

Η μέτρηση του μεθυλμαλονικού οξέος [Methylmalonic acid (MMA)] θεωρείται υψηλής ευαισθησίας λειτουργικός δείκτης για την έλλειψη της βιταμίνης Β12 [35, 36]
Οι φυσιολογικές τιμές του μεθυλμαλονικού οξέος (ΜΜΑ) είναι < 0.27 nmol/L.

Όταν υπάρχει έλλειψη της βιταμίνης Β12 αυξάνουν σημαντικά τα επίπεδα των συγκεντρώσεων του ΜΜΑ πέραν των 0.27nmol/L.

Μια άλλη έμμεση λειτουργική παράμετρος των συγκεντρώσεων της βιταμίνης Β12 στο σώμα είναι η ομοκυστεΐνη. Αυτό το δυνητικά τοξικό αμινοξύ παράγεται κατά την απομεθυλίωση του απαραίτητου αμινοξέος, της μεθειονίνης. Όμως αυτή η απομεθυλίωση για να γίνει χρειάζεται την παρουσία της βιταμίνης Β12.

Μια έλλειψη της βιταμίνης Β12 οδηγεί σε συσσώρευση και άνοδο των επιπέδων της ομοκυστεΐνης στο αίμα [37]. Οι τιμές αναφοράς της ομοκυστεΐνης του πλάσματος, ανάλογα με την τεχνική μέτρησής της, ποικίλουν κατά ηλικία [38].

Σε όλους τους ασθενείς με χρόνιο βήχα μετρώνται οι συγκεντρώσεις της βιταμίνης Β12, του ΜΜΑ, και της ομοκυστεϊνης. Μπορεί τα επίπεδα της βιταμίνης Β12 να βρεθούν εντός φυσιολογικών ορίων, αλλά να βρεθούν αυξημένες οι τιμές του ΜΜΑ και της ομοκυστείνης. Τότε γίνεται αποδεκτό ότι υπάρχει έλλειψη βιταμίνης Β12.

Η έλλειψη βιταμίνης Β12 αντιμετωπίζεταιαποτελεσματικά και αποφεύγοντας της επώδυνες ενέσεις της  βιταμίνης Β12, χορηγώντας το υπογλώσσιο διάλυμα Dr Gkelis Safe Vitamin B12.

Το Dr Gkelis' Safe Vitamin B12 υπογλώσσιο διάλυμα περιέχει τις πιο ευαπορρόφητες μορφές βιταμίνης Β12, που είναι η μεθυλκοβαλαμίνη και αδενοσυλκοβαλαμίνη.

Η δόση του Dr Gkelis' Safe Vitamin B12 είναι:

Ενήλικες: 0.5ml ή 8 σταγόνες υπογλωσσίως, ημερησίως (500μg μεθυλκοβαλαμίνης και 500μg αδενοσυλκοβαλαμίνης).

Νεογνά, Bρέφη, Παιδιά: 0.25ml ή 4 σταγόνες ημερησίως (250μg μεθυλκοβαλαμίνης και 250μg αδενοσυλκοβαλαμίνης).

Το Dr Gkelis' Safe Vitamin B12 λαμβάνεται το πρωί ή το απόγευμα με κενό στομάχι. Το διάλυμα παραμένει κάτω από τη γλώσσα 10-15 δευτερόλεπτα και καταπίνεται.

Το Dr Gkelis' Safe Vitamin B12 είναι χρήσιμο στα άτομα με έλλειψη βιταμίνης Β12, άτομα με δυσαπορρόφηση της βιταμίνης Β12, και τους χορτοφάγους, όλων των ηλικιών.

Τα άτομα που έχουν ανάγκη συμπληρωματικής λήψης βιταμίνης Β12 με το Dr Gkelis' Safe Vitamin B12 μπορούν να αποφύγουν τις επώδυνες ενδομυϊκές ενέσεις της βιταμίνης Β12

To Dr Gkelis' Safe Vitamin B12 χορηγείται ώς συμπλήρωμα διατροφής σε παιδιά και ενήλικες σε καταστάσεις έλλειψης ή ανεπάρκειας βιταμίνης B12.

Tο Dr Gkelis' Safe Vitamin B12 σας αποστέλλεται ταχυδρομικά, σε κάθε πόλη ή περιοχή της Ελλάδος (Ταχυμεταφορές Speedex) στην τιμή των 28,23 Ευρώ περιλαμβανομένου του ΦΠΑ [συν 2,00€ μεταφορικά + 1,86 αντικαταβολή (σύνολο 3,86 Ευρώ)].

Μπορείτε να το παραγγείλετε τηλεφωνώντας: Σταθερό: 2741026658, 2744023768. Κινητό: 6944280764 ή 6946655010, στέλνοντας mail: pharmage@otenet.gr ή μέσω του e-shop της pharmagel. Αν είστε κάτοικος Κύπρου ή άλλης χώρας του εξωτερικού επικοινωνήστε μαζί μας, για να σας πληροφορήσουμε το κόστος των μεταφορικών.

Ώρες επικοινωνίας: Δευτέρα-Παρασκευή: 10.00π.μ-13.00 μμ.
Τις υπόλοιπες ημέρες και ώρες μπορείτε να το παραγγέλλετε, στέλνοντας mail στη διεύθυνση pharmage@otenet.gr, ή με SMS γράφοντας ονοματεπώνυμο, ταχυδρομική διεύθυνση, ταχυδρομικό τομέα, τηλέφωνο επικοινωνίας.

Βιβλιογραφική Τεκμηρίωση
1. Braman S. S. Postinfectious cough: ACCP evidence-based clinical practice guidelines. Chest.2006;129(1):138s–146s. doi: 10.1378/chest.129.1_suppl.138s. [PubMed] [Cross Ref]
2. Kwon N.-H., Oh M.-J., Min T.-H., Lee B.-J., Choi D.-C. Causes and clinical features of subacute cough.Chest. 2006;129(5):1142–1147. doi: 10.1378/chest.129.5.1142. [PubMed] [Cross Ref]
3. Hallander H. O., Gnarpe J., Gnarpe H., Olin P. Bordetella pertussis, Bordetella parapertussis, Mycoplasma pneumoniae, Chlamydia pneumoniae and persistent cough in children. Scandinavian Journal of Infectious Diseases. 1999;31(3):281–286. doi: 10.1080/00365549950163581. [PubMed] [Cross Ref]
4. Kamei R. K. Chronic cough in children. Pediatric Clinics of North America. 1991;38(3):593–605. [PubMed]
5. McGregor K., Chang B. J., Mee B. J., Riley T. V. Moraxella catarrhalis: clinical significance, antimicrobial susceptibility and BRO beta-lactamases. European Journal of Clinical Microbiology & Infectious Diseases.1998;17(4):219–234. doi: 10.1007/bf01699978. [PubMed] [Cross Ref]
6. Miyashita N., Fukano H., Yoshida K., Niki Y., Matsushima T. Chlamydia pneumoniae infection in adult patients with persistent cough. Journal of Medical Microbiology. 2003;52(3):265–269. doi: 10.1099/jmm.0.04986-0. [PubMed] [Cross Ref]
7. Saikku P. Atypical respiratory pathogens. Clinical Microbiology and Infection. 1997;3(6):599–604.[PubMed]
8. Stagno S., Brasfield D. M., Brown M. B., et al. Infant pneumonitis associated with cytomegalovirus, Chlamydia, Pneumocystis, and Ureaplasma: A Prospective Study. Pediatrics. 1981;68(3):322–329. [PubMed]
9. Vincent J. M., Cherry J. D., Nauschuetz W. F., et al. Prolonged afebrile nonproductive cough illnesses in American soldiers in Korea: a serological search for causation. Clinical Infectious Diseases. 2000;30(3):534–539. doi: 10.1086/313707. [PubMed] [Cross Ref]
10. Wirsing von König C. H., Rott H., Bogaerts H., Schmitt H. J. A serologic study of organisms possibly associated with pertussis-like coughing. The Pediatric Infectious Disease Journal. 1998;17(7):645–649. doi: 10.1097/00006454-199807000-00013. [PubMed] [Cross Ref]
11. Betz R., Kohlhaufl M., Kassner G., et al. Increased sputum IL-8 and IL-5 in asymptomatic nonspecific airway hyperresponsiveness. Lung. 2001;179(2):119–133. doi: 10.1007/s004080000055. [PubMed] [Cross Ref]
12. Cho Y. S., Park S. Y., Lee C.-K., et al. Enhanced cough response to hyperpnea with cold air challenge in chronic cough patients showing increased cough sensitivity to inhaled capsaicin. Allergy. 2003;58(6):486–491. doi: 10.1034/j.1398-9995.2003.00183.x. [PubMed] [Cross Ref]
13. Folkerts G., Busse W. W., Nijkamp F. P., Sorkness R., Gern J. E. Virus-induced airway hyperresponsiveness and asthma. American Journal of Respiratory and Critical Care Medicine. 1998;157(6, part 1):1708–1720. doi: 10.1164/ajrccm.157.6.9707163. [PubMed] [Cross Ref]
14. Laitinen L. A., Elkin R. B., Empey D. W., Jacobs L., Mills J., Nadel J. A. Bronchial hyperresponsiveness in normal subjects during attenuated influenza virus infection. The American Review of Respiratory Disease.1991;143(2):358–361. doi: 10.1164/ajrccm/143.2.358. [PubMed] [Cross Ref]
15. Lee L.-Y., Gu Q. Role of TRPV1 in inflammation-induced airway hypersensitivity. Current Opinion in Pharmacology. 2009;9(3):243–249. doi: 10.1016/j.coph.2009.02.002. [PMC free article] [PubMed] [Cross Ref]
16. Marchant D., Singhera G. K., Utokaparch S., et al. Toll-like receptor 4-mediated activation of p38 mitogen-activated protein kinase is a determinant of respiratory virus entry and tropism. Journal of Virology.2010;84(21):11359–11373. doi: 10.1128/JVI.00804-10. [PMC free article] [PubMed] [Cross Ref]
17. Morice A. H. The cough hypersensitivity syndrome: a novel paradigm for understanding cough. Lung.2010;188(supplement 1):S87–S90. doi: 10.1007/s00408-009-9185-z. [PubMed] [Cross Ref]
18. Zimmerman B., Silverman F. S., Tarlo S. M., Chapman K. R., Kubay J. M., Urch B. Induced sputum: comparison of postinfectious cough with allergic asthma in children. The Journal of Allergy and Clinical Immunology. 2000;105(3):495–499. doi: 10.1067/mai.2000.104933. [PubMed] [Cross Ref]
19. Asthma Study Group, Committee of Respiratory Disease and Chinese Medical Association ‘Guideline: diagnosis and management of cough (version 2009)’ Chinese Journal of Tuberculosis and Respiratory Diseases. 2009;32(6):407–413.
20. Davis S. F., Sutter R. W., Strebel P. M., et al. Concurrent outbreaks of pertussis and Mycoplasma pneumoniae infection: clinical and epidemiological characteristics of illnesses manifested by cough. Clinical Infectious Diseases. 1995;20(3):621–628. doi: 10.1093/clinids/20.3.621. [PubMed] [Cross Ref]
21. Irwin R. S., Baumann M. H., Bolser D. C., et al. Diagnosis and management of cough executive summary: ACCP evidence-based clinical practice guidelines. Chest. 2006;129(1, supplement 1):1S–23S. doi: 10.1378/chest.129.1_suppl.1s. [PMC free article] [PubMed] [Cross Ref]
22. Ryan N. M., Vertigan A. E., Ferguson J., Wark P., Gibson P. G. Clinical and physiological features of postinfectious chronic cough associated with H1N1 infection. Respiratory Medicine. 2012;106(1):138–144. doi: 10.1016/j.rmed.2011.10.007. [PubMed] [Cross Ref]
23. Morice A. Chronic cough: epidemiology. Chronic Respiratory Disease. 2008;5(1):43–47. doi: 10.1177/1479972307084252. [PubMed] [Cross Ref]
24. Kim HS, Moon JW, Chung SM, Lee JH. A short-term investigation of dysphonia in asthmatic patients using inhaled budesonide. J Voice. 2011 Jan;25(1):88-93. doi: 10.1016/j.jvoice.2009.07.003. Epub 2010 Jan 15.
25. Hassen HE, Abo Hasseba AM. Voice evaluation in asthma patients using inhaled corticosteroids.
Kulak Burun Bogaz Ihtis Derg. 2016;26(2):101-8. doi: 10.5606/kbbihtisas.2016.79740.
26. H Basavana Gowdappa, M Mahesh, K V K S N Murthy, M G Narahari. Helicobacter pylori associated vitamin B12 deficiency, pernicious anaemia and subacute combined degeneration of the spinal cord. BMJ Case Rep. 2013; 2013: bcr2013200380. Published online 2013 Sep 30. doi: 10.1136/bcr-2013-200380
27. Bucca CB, Culla B, Guida G, Sciascia S, Bellone G, Moretto A, Heffler E, Bugiani M, Rolla G, Brussino L. Unexplained chronic cough and vitamin B-12 deficiency. Am J Clin Nutr. 2011 Mar;93(3):542-8. doi: 10.3945/ajcn.110.000802. Epub 2011 Jan 19.
28. Jung SB, Nagaraja V, Kapur A, Eslick GD.Association between vitamin B12 deficiency and long-term use of acid-lowering agents: a systematic review and meta-analysis. Intern Med J. 2015 Apr;45(4):409-16. doi: 10.1111/imj.12697. Review.
29. Heidelbaugh JJ. Proton pump inhibitors and risk of vitamin and mineral deficiency: evidence and clinical implications.
Ther Adv Drug Saf. 2013 Jun;4(3):125-33. doi: 10.1177/2042098613482484.
30. Moore CE, Sherman V. Effectiveness of B vitamin supplementation following bariatric surgery: rapid increases of serum vitamin B12. Obes Surg. 2015 Apr;25(4):694-9. doi: 10.1007/s11695-014-1441-5.
31. Massey TH, Pickersgill TT, J Peall K. and vitamin B12 deficiency. BMJ Case Rep. 2016 May 31;2016. pii: bcr2016215728. doi: 10.1136/bcr-2016-215728.
32. Emmanuel Andrès, Noureddine Henoun Loukili, Esther Noel, Georges Kaltenbach, Maher Ben Abdelgheni, Anne Elisabeth Perrin, Marie Noblet-Dick, Frédéric Maloisel, Jean-Louis Schlienger, Jean-Frédéric Blicklé. Vitamin B12 (cobalamin) deficiency in elderly patients. CMAJ. 2004 Aug 3; 171(3): 251–259. doi: 10.1503/cmaj.1031155
33. Dali-Youcef N, Andrès E An update on cobalamin deficiency in adults. QJM. 2009 Jan; 102(1):17-28. [PubMed] [Ref list].
34. Herrmann W, Obeid R, Schorr H, Geisel J Functional vitamin B12 deficiency and determination of holotranscobalamin in populations at risk. Clin Chem Lab Med. 2003 Nov; 41(11):1478-88. [PubMed] [Ref list].
35. Lindenbaum J, Savage DG, Stabler SP, Allen RH . Diagnosis of cobalamin deficiency: II. Relative sensitivities of serum cobalamin, methylmalonic acid, and total homocysteine concentrations. Am J Hematol. 1990 Jun; 34(2):99-107. [PubMed] [Ref list].
36. Troxler H., Hersberger M., Baumgartner M. Methylmalonsäure zur bestimmung des Vitamin B12-mangels. Schweiz. Med. Forum.2008;8:823–825. (in German) [Ref list].
37. Steven F Werder.Cobalamin deficiency, hyperhomocysteinemia, and dementia. Neuropsychiatr Dis Treat. 2010; 6: 159–195.
38. Ferri FF, ed. Laboratory Tests and Interpretation of Results. Ferris Clinical Αdvisor, 1st Εdition, Elsevier, Mosby, 2012.: Section IV:

Σημείωση: Το παρόν επιστημονικό άρθρο γράφτηκε για λόγους ενημέρωσης των ιατρών και των λοιπών επιστημόνων υγείας και δεν αποτελεί  μέσο διάγνωσης ή αντιμετώπισης ή πρόληψης ασθενειών, ούτε αποτελεί ιατρική συμβουλή για ασθενείς, από τον συγγραφέα ή τους συγγραφείς του άρθρου.

Την ευθύνη της διάγνωσης, θεραπείας και πρόληψης των ασθενειών τις έχει μόνον ο θεράπων ιατρός του κάθε ασθενούς, αφού πρώτα κάνει προσεκτικά ακριβή διάγνωση.

Γιαυτό συνιστάται η αποφυγή της αυθαίρετης εφαρμογής ιατρικών πληροφοριών από μη ιατρούς. Τα συμπληρώματα διατροφής δεν είναι φάρμακα, αλλά μπορεί να χορηγούνται συμπληρωματικά, χωρίς να παραιτούνται οι ασθενείς από  τις αποδεκτές υπό της ιατρικής επιστήμης θεραπείες ή θεραπευτικές τεχνικές και μεθόδους, που γίνονται, όταν χρειάζονται, υπό ιατρική καθοδήγηση,  παρακολούθηση και ευθύνη. Οι παρατιθέμενες διαφημίσεις εξυπηρετούν της δαπάνες συντήρησης της παρούσας ιστοσελίδας 

Το παρόν άρθρο προστατεύεται από το Νόμο 2121/1993 και 4481/2017 για την πνευματική ιδιοκτησία. Η ολική ή μερική αντιγραφή του παρόντος επιστημονικού άρθρου χωρίς τη γραπτή έγκριση του Δρ Δημητρίου Ν. Γκέλη θεωρείται κλοπή πνευματικής ιδιοκτησίας και διώκεται βάσει της νομοθεσίας.